Kaybolan Eski Mezarlıklarımız
KAYBOLAN KUŞADASI ESKİ TARİHİ MEZARLIKLARI
Tarihi mezarlıklar ait oldukları kentlerin tapu senetleri, taş arşiv vesikaları, ibret okulları ve geçmiş ile gelecek arasındaki bir geçiş köprüsüdür. Tarihi mezarlıklarını koruyan kentler ve ülkeler, geçmişlerini doğru ve direk bilgi kaynağından objektif olarak öğrenirler. Bu muhteşem bilgi kaynakları olan taş kütüphaneler, o toplumun geleceğini inşa etmede en amil basamakların başında gelir. Geçmişinden ders alan ve bu ibret okullarının tedrisatını iyi öğrenen nesiller ecdatları ile gurur duyarlar ve onlarla asırla ötesinden muhteşem bir bağ kurarlar.
Kuşadası bir zamanlar her tarafı “ tarihi mezarlıklar “ ile dolu bir kent idi. “ Türkmen, Kaleiçi, Temirci, Hacı Hasan, Alaca mescid, Boyacı önü , Cam-i Atik , Maraş ve vb. “ mahallelerinde bulunan büyük camilerin geniş hazireleri “ şahidelerle” dolu idi. Hemen her mahallenin merkezindeki camiye beş vakit namaza gelenler, cemaate karışmadan önce mutlaka bu hazire önünde durur ve haziredeki mevtalara bir “ Fatiha “ ihsan ederlerdi. Zira bilirlerdi ki o mezarda yatanlar bir zamanlar birlikte oldukları arkadaşları, akrabaları, ebeveynleri ve hatta çocukları idiler. Her şahidenin sonunda istenen bir “ Fatiha “ satırı vardı. İşte bu davet üzere hemen Fatiha okunmaya başlanır ve duası ruhlarını gönderilirdi.
Kuşadası Osmanlı döneminde 350 yıla yakın dört toplumun bir arada yaşadığı , batı Anadolu’nun ikinci büyük ihracat-ithalat limanı olan ve Osmanlı Türk-İslam kültürüyle beraber, azınlık milletlerinin de kültürlerinin harman olduğu önemli bir kent idi. Bu toplumların en kalabalığı olan Türk-İslam mezarlıklarının yanı sıra, Ermeni maşatlığı, Musevi ve Rum Mahallerinde bulunan kiliselerin bahçelerinde veya etraflarında azınlık mezarlıkları da vardı. Türk-İslam mezarlıkları kentin neredeyse dörtte üçünü kaplamıştı ve bunların neredeyse tamamı şehir merkezinde idi. Türk-İslam cemaati mezarlıkları özellikle şehir içinde olduğundan sanki ölülerle beraber yaşamaktaydılar. Bu durumdan hiç rahatsız olmazlar ve her daim onlarla iç içe yaşamaktan büyük keyif alırlardı.
Kuşadası tarihi mezarlıklar ile ilgili araştırmalarımız hala devam etmektedir ve bu araştırmalarımız bittiğinde “ Kaybolan Kuşadası Mezarlıkları “ adlı bir kitap çalışması da yapacağız. Bugüne kadar ki araştırmalarımızda 16 tarihi mezarlıkları isimlerini ve yerleri tespit edebildik. Bu mezarlıklardan maalesef cami hazireleri dahi, birisi hariç , ortadan kaldırılmıştır. Tarihi eski Kuşadası mezarlıklarından ise sadece “ Adalızade mezarlığı şahideleri “ ile günümüze gelebilmiştir. Cevraki mezarlığının ise yeri bellidir ancak içerisindeki lahitler ve şahideler bugün mevcut değildir. Elimizdeki verilere göre” Eski Kuşadası Tarihi Mezarlıklarının Listesi “ aşağıda verilmiştir.
|